2023PODCAST CANON SOCIAAL WERK Verhalen uit de geschiedenis van het sociaal werk.
In maart 2023 is de redactie van de Canon sociaal werk gestart met een podcast-serie. In deze serie brengen we gebeurtenissen uit de geschiedenis van het brede sociaal werk tot leven. We zoeken mensen op die historisch relevante verhalen kunnen vertellen, blikken terug op gebeurtenissen en geven aan hoe belangrijk die waren voor het heden. Wie dergelijke verhalen wil delen en interessante herinneringen wil ophalen kan zich richten tot de redactie: info@canonsociaalwerk.eu.
Maarten Snel over opbouwwerk in de jaren 70 en 80:
‘Hard werken voor harde resultaten’
Als coördinator van de Werkplaats Opbouwwerk Noord Nederland (WONN) wilde de in Delft opgeleide bouwkundige Maarten Snel eind jaren zeventig af van het softe imago van opbouwwerkers. Methodisch en resultaatgericht werken, in opdracht van de overheid met volop ruimte voor de wensen van bewoners, dat was het streven van de WONN. Bij linkse vakgenoten elders in het land viel dat niet bepaald in goede aarde. Het was te technocratisch, te weinig politiserend. Voor een groot landelijk opbouwwerkcongres in 1980 werden de noordelingen met hun Probleem-Project-Methode (PPM) niet uitgenodigd. Maarten Snel kan er nog steeds kwaad om worden.
In 2025 bestaat het opbouwwerk honderd jaar. Tijdens dit jubileumjaar zullen we in meerdere podcasts aandacht besteden aan de geschiedenis (en actualiteit) van het opbouwwerk. Dit is de vierde aflevering van deze miniserie.
Sociologe Leida Schuringa (1948) hoorde begin jaren zeventig voor het eerst over opbouwwerk. Ze was direct verkocht, werd opbouwwerker in de Utrechtse wijk Oudwijk en schreef er daarna vele boeken over. In deze podcast blikt zij terug op haar carrière in het opbouwwerk, die meer dan een halve eeuw overspant. Volgens Leida Schuringa heeft het opbouwwerk zich meer dan eens bewezen als een uniek vak dat mensen bij elkaar kan brengen. Juist daarom kunnen opbouwwerkers in deze tijd van polarisatie een cruciale rol spelen.
In 2025 bestaat het opbouwwerk honderd jaar. Tijdens dit jubileumjaar zullen we in meerdere podcasts aandacht besteden aan de geschiedenis (en actualiteit) van het opbouwwerk. Dit is de derde aflevering van deze miniserie.
In Memoriam Rob van Pagée (1946-2025) pionier Eigen Kracht conferenties
In 2001 organiseerde Rob van Pagée de eerste Eigen Kracht conferentie in Nederland, een radicaal andere wijze van besluitvorming in de jeugdzorg. Inmiddels zijn er zo’n 14.000 conferenties georganiseerd en is het recht op een familiegroepsplan sinds 2015 opgenomen in de Jeugdwet. Op 17 februari 2025 overleed Rob van Pagée, op 78-jarige leeftijd. Een week later vond een door honderden mensen bezochte afscheidsbijeenkomst plaats in de Amsterdamse Westerkerk. Eén van de mensen die het woord voerde was Hedda van Lieshout, bestuurder van de Eigen Kracht centrale, de landelijke organisatie die de motor vormt van de Eigen Kracht conferenties. In haar toespraak memoreert ze zijn levensverhaal en staat ze stil bij Rob van Pagée’s radicale bijdrage aan de vernieuwing van de jeugdzorg. Haar verhaal vormt het hart van deze mini-podcast.
Het opbouwwerkarchief van
Wil van de Leur – deel 2
Podcast-aflevering 4 vertelde het verhaal van de reddingsoperatie van het archief van opbouwwerkvoorman Wil van de Leur (1944-2007). Anderhalf jaar later is het archief opgeschoond, deels gedigitaliseerd, geordend en in kaart gebracht. Op 11 februari 2025 verzamelden zich voor de opening van het archief ten kantore van de BPSW in Utrecht een tiental oudgedienden uit het opbouwwerk. Zij halen fascinerende herinneringen op aan een bijzondere man wiens naam nu verbonden is met het belangrijkste opbouwwerkarchief van Nederland.
Met verhalen van Jan van Eeden, Jim Schuyt, Thijs van Mierlo, Anne van Veenen, Paul Vlaar en Joyce Hes.
In 2025 bestaat het opbouwwerk honderd jaar. Tijdens dit jubileumjaar zullen we in meerdere podcasts aandacht besteden aan de geschiedenis (en actualiteit) van het opbouwwerk. Dit is de tweede aflevering van deze miniserie.
Het verhaal van Hein Knuttel en Pro Juventute Geschiedenis jeugdzorg 1940-1975
Een diepgewortelde wil om de kansen van kwetsbare kinderen te vergroten kenmerkte Hein Knuttel (1919-1980), vanaf 1940 tot 1975 werkzaam in de kinderbescherming, waarvan een kleine 20 jaar als directeur van Pro Juventute in Zwolle. Aan de hand van dagboeken, brieven en historische documenten schreef zijn dochter Elseline (1955) een fascinerende biografie over haar vader. In deze podcast vertelt ze waarom het verhaal van haar vader en Pro Juventute juist in deze tijd waarin de kritiek op de jeugdzorg aanzwelt verteld moet worden.
De biografie De romantiek van het doen. Portret van Hein Knuttel (1990-1980) en een kijk op de kinderbescherming van 1940-1975 is te bestellen bij Uitgeverij De Inktvis
Aflevering #13
In 2025 bestaat het opbouwwerk honderd jaar. Tijdens dit jubileumjaar zullen we in meerdere podcasts aandacht besteden aan de geschiedenis (en actualiteit) van het opbouwwerk.
Dit is de eerste aflevering van deze miniserie:
Paul Vlaar: een halve eeuw opbouwwerk. Van stadsvernieuwing naar energietransitie
Paul Vlaar (1952) begon in 1974 als opbouwwerker. Hij werkte in Leeuwarden, Groningen en Nijmegen en bij het NIZW/Movisie was hij verantwoordelijk voor de professionalisering en beroepsontwikkeling van het opbouwwerk. Hij is inmiddels gepensioneerd maar in Arnhem zeer actief bij de energietransitie in zijn buurt. In deze podcast vertelt Paul Vlaar zijn verhaal over een halve eeuw opbouwwerk en blikt hij vooruit op de toekomst.
In september 2024 nam Jules van Dam na dertig jaar afscheid als bestuurder van de Utrechtse opvangorganisatie De Tussenvoorziening, die hijzelf in 1993 mede had opgericht. Wat begon met het uitdelen van koffie, dekens en soep voor de drugsverslaafden in Hoog Catharijne groeide onder zijn hoede uit tot een grote professionele organisatie die jaarlijks honderden mensen begeleidt, op weg helpt en van huisvesting voorziet. In deze podcast – gemaakt in samenwerking met de Tussenvoorziening - vertelt Jules van Dam hoe dit is gegaan en waarom mensen eerst een huis nodig hebben om hun problemen te boven te komen. ‘Eigenlijk is het helemaal niet zo moeilijk.’
Lees meer over de geschiedenis van de Tussenvoorziening op deze website
De Tussenvoorziening Podcast-serie ‘Een rugzak vol verhalen’ gemaakt door Hugo Verkley kan je hier beluisteren.
Aflevering #11
MAARTEN VAN OOIJEN: waarom lukt het ons niet om dakloosheid uit te bannen?
Twee maanden nadat hij was afgezwaaid als staatssecretaris voor volksgezondheid, welzijn en sport was Maarten van Ooijen hoofdspreker op een door de Tussenvoorziening georganiseerd symposium ter gelegenheid van het afscheid van Jules van Dam, 35 jaar lang bestuurder en aanjager van de maatschappelijke opvang in Utrecht.
Als staatssecretaris en voormalig wethouder van de gemeente Utrecht was hij bestuurlijk verantwoordelijk voor de bestrijding van dakloosheid. Een taai onderwerp, waarover hij op het symposium een ongemakkelijke beschouwing te berde bracht. Waarom lukt het ons niet om dakloosheid op te heffen?
In deze podcast brengt achter-achter-kleindochter Mirte Wibaut het indrukwekkende verhaal van Mathilde Wibaut-Berdenis van Berlekom tot leven. Zij was in de eerst helft van de twintigste eeuw een begenadigd feministe en socialiste die streed voor de rechten van vrouwelijke arbeiders – het recht op onderwijs, op goed betaald werk en bovenal stemrecht voor alle vrouwen. Maar zij was ook de echtgenote van Floor Wibaut, tussen 1914 en 1931 gevierd socialistische wethouder van Amsterdam. Haar levensverhaal is in de schaduw gebleven van het succes van haar man. Ten onrechte, aldus Mirte Wibaut, in deze gepassioneerde Ode aan haar over-overgrootmoeder.
Het leven van Hans van der Wilk (1938–2024) neemt een beslissende wending wanneer hij in 1971 het boek Wie is van hout. Een gang door de psychiatrie van Jan Foudraine krijgt aangereikt. De rechteloosheid, de stemloosheid, de verwaarlozing, het volstoppen met medicijnen – hij heeft het tijdens meerdere opnames in psychiatrische inrichtingen zelf allemaal aan den lijve ondervonden. Hij besluit zijn lot in eigen hand te nemen. Als boegbeeld van de gekkenbeweging slaagt hij er vervolgens in om de geestelijke gezondheidszorg belangrijk te veranderen.
Deze podcast vertelt zijn levensverhaal, dat tevens een verhaal is over de geschiedenis van de cliëntenbeweging in de ggz.
Buurtzorg-bestuurder Jos de Blok heeft de desastreuze gevolgen van de introductie van marktwerking in de eerstelijnszorg aan den lijve ervaren. Om de schade te herstellen moeten we volgens hem terug naar de praktijk van de jaren tachtig.
In deze tweedelige podcast vertelt Jos de Blok hoe zijn visie op een maatschappelijke gezondheidszorg met zelfregulerende teams vaste voet aan de grond kreeg in de eerstelijnszorg. En: welke tegenkrachten daarbij overwonnen moesten worden.
Deel 1: Terug naar Bemmel en wat er daarna allemaal verkeerd ging
In 1988 verscheen van de hand van de Amsterdamse hoogleraar sociologie Abram de Swaan ZORG EN DE STAAT, eerst in een Engelse editie, een jaar later in een Nederlandse versie. ZORG EN DE STAAT werd al snel tot het opus magnum van De Swaan uitgeroepen en verwierf in de decennia die daarop volgden de status van een heuse klassieker. Maar in diezelfde jaren veranderde de wereld drastisch - hoe kijkt Abram de Swaan 35 jaar later terug op ZORG EN DE STAAT?
Op 16 november 2023 verzorgde Tom van Yperen (NJi) in het Kinderrechtenhuis in Leiden de jaarlijkse Mulock Houwer-lezing. In deze lezing bespreekt hij veertig jaar hervormingen in de jeugdzorg, die niet bepaald succesvol zijn gebleken. Opnieuw is verandering nodig, want de jeugdzorg loopt van alle kanten vast.
In deze Canon sociaal werk-geschiedenis podcast wijst Van Yperen op basis van zijn ervaringen de jeugdzorg de weg. Hij laat niet alleen zien wat er in het verleden allemaal mis is gegaan. Hij schetst ook hoe de jeugdzorg van onderop en gericht op het gezamenlijk oplossen van problemen de toekomst weer de baas kan worden.
Deze Canon sociaal werk-geschiedenis-podcast is een bijzondere. Centraal staat de relatie tussen sociale professionals en wijkbewoners, maar die wordt ontleed aan de hand van een uitgesproken briefwisseling tussen Jos van der Lans en de actrice Nazmiye Oral uit 2014. Zij vertellen over overgave en ondergaan in een wijk. Over de presentiebenadering en wat dat allemaal in de weg staat.
Het werkarchief van Wil van de Leur, decennialang frontman van het opbouwwerk in Nederland, dreigt verloren te gaan. Zijn dochter Manon doet een beroep op Canon-podcastmaker Jos van der Lans om te onderzoeken of zijn archief de moeite van het bewaren waard is. In deze podcast doet hij verslag van de reddingsoperatie van een bijzonder archief van een bijzondere man.
Reacties • Thijs van Mierlo (directeur LSA): Ik kan me hem nog goed herinneren! Voor mijn afstudeeronderzoek kwam ik bij hem op de Prinsengracht in Den Haag. Met alle medewerking, een stapel boeken een mooi en lang gesprek weer naar huis. Een kantoor dat was ingericht als rookruimte om de regels te kunnen omzeilen, stapels papieren en publicaties op een groot bureau met aan beide kanten een asbak. • Anne van Veenen(oud directeur opbouwwerk Rotterdam): ‘Weven aan de samenleving.’ De treffende karaktering van samenlevingsopbouw van Wil van der Leur. Wil verzette zich op zeer inventieve en vakkundige wijze tegen de tijdgeest. • Ard Sprinkhuizen (seniro onderzoeker HU & Windesheim): Een prachtige podcast! • Paul Vlaar(Adviseur opbouwwerk en energietransitie): Wil was in 1974 mijn stagebegeleider als aspirant opbouwwerker in de Transvaalbuurt in Leeuwarden. Weinig sturend, vooral inspirerend en ruimte om mijn neus te stoten. Persoonlijk tot aan zijn laatste actieve jaren prettig blijven samenwerken. Bij Gute Nacht Freunde denk ik altijd even aan hem. • Bert Middel(ex-kamerlid PvdA, bestuurder & publicist): Zeer zinvol en daarnaast een terecht eerbetoon aan een prachtkerel! • Anke Siegers (organisatiepsycholoog): Geweldig. Wat een mooi verhaal!
Deze mini-aflevering gaat over de biografie van Ben Sajet, die halverwege 2023 is uitgegeven door de Canon sociaal werk. Hetty Vlug, directeur van het Ben Sajet centrum, vertelt waarom het levensverhaal van deze Amsterdamse joodse arts en sociaaldemocratische politicus de moeite van het herinneren waard is.
Publicatiedatum: 30 augustus 2023
Luister de mini-podcast af op Spotify of een iets meer uitgebreide versie op YouTube.
Piet Willems (1928-2004) Legendarische opbouwwerker in Den Bosch
Hoe een uit de Brabantse zandgronden afkomstige voormalige glasmenger, stofzuigerverkoper en magazijnbediende vanaf de jaren zeventig een hele volksbuurt op sleeptouw nam, de autoriteiten tartte en in zijn eentje officiële welzijnsinstellingen het nakijken gaf.
Reacties: • Joop Hofman (opbouwwerker, Krachtproef) ’Piet Willems is een monument in het opbouwwerk. Hij deed sociaal werk op een manier waar we nu beleidsnota’s vol over schrijven en workshops over aan elkaar rijgen. Piet noemde opbouwwerk: "Opbouwwerk zoals wij dat deden, dat was toch vooral ook opgaan in de wijk. Samen dromen, samen doen". Fijn dat deze podcast van dit lokale monument landelijke uitstraling geeft. • Jan Willem Bruins (directeur BPSW - Beroepsvereniging Sociaal Werk) | ’Interessante podcast en belangrijke bijdrage aan de geschiedenis van het opbouwwerk!’ • Krachtproef-nieuwsbrief: ’Luister met je collega’s allemaal naar deze Piet Willems podcast en organiseer een In-de-geest-van-Piet-Willems-met-de-benen-op-tafel-party (en stuur ons de foto’s!) en zeg thuis dat de warme hap maar in de magnetron gezet moet worden. Want als het eenmaal begint te stromen van enthousiasme, voorspellen we dat het laat gaat worden.’
Beleidstragiek in de jeugdzorg In gesprek met Sharon Stellaard
Hoe in de jeugdzorg elke beleidsoplossing verwordt tot een beleidsprobleem waarvoor steeds opnieuw nieuwe wetgeving wordt verzonnen die weer tot nieuwe problemen leidt.
Een gesprek met jeugdzorgmedewerkster Sharon Stellaard die in maart 2023 promoveerde op een halve eeuw wetgeving in de jeugdzorg en daar de titel Boemerangbeleid aan meegaf.
Achtergrondinformatie over beleidsontwikkelingen in de jeugdzorg vind je in de Canon zorg voor de jeugd.
Reacties: • Marc Hoijtink (hoofdredacteur Vakblad Sociaal Werk, senior onderzoeker HvA) | ’Vanavond ademloos naar geluisterd. Schitterend. Goed initiatief zeg!’ • Jan Willem Bruins (directeur BPSW Beroepsvereniging Sociaal Werk) | ’Complimenten! Een heel interessante podcast. Ook voor sociaal werkers in de Jeugdbescherming. En het onderwerp is nog steeds actueel.’ • Don Olthof | ’Geweldig interessante en nog steeds relevant thema in deze podcast. Mooi gemaakt. Smaakt naar meer...’ • Erik van de Langkruis (teamleider activering en participatie Civic Amsterdam Oost) | ’Mooie podcast en altijd actueel. Zijn de beroepscodes voor sociaal werk op orde? Worden dergelijke zaken nu goed geregeld?’
Publicatiedatum: 27-03-2023
Datum laatste wijziging :27-03-2025
12-05-1953 → Oprichting Federatie van instellingen voor de Zorg van Alcoholisten. Tegenwoordig deel van GGZ Nederland. 
12-05-1964 → Eerste ’Dag van de verpleging’ in Nederland, op de geboortedag van Florence Nightingale. 
12-05-2014 → † Bob van Amerongen groeide na drugsdood pleegzoon uit tot preventieboegbeeld van de verslavingszorg. 
