NIEUW
Podcast-serie Canon sociaal werk
Symposium erfgoed en sociaal werkSymposium 13 juni
Verwante vensters
1955 Eerste gezinsvervangende tehuizen
Zelfstandig wonen in een groep
eerste   vorige   homepage   volgende   laatste
Wat vroeger een gezinsvervangend tehuis (GVT) heette, is vaak omgedoopt tot woonvorm, wooncentrum, woonlocatie of woonvoorziening. Toch is de naam GVT nog steeds in gebruik voor woongroepen voor mensen met een verstandelijke beperking. Tegenwoordig tellen deze woongroepen meestal 15 tot 25 bewoners, verdeeld over eenheden van zes tot acht mensen, zo leert een rondgang langs aanbieders die de term gezinsvervangend tehuis nog steeds gebruiken. Maar anders dan vroeger is een GVT slechts een roepnaam, en niet een aparte categorie in het zorgaanbod.

De eerste GVT’s ontstonden midden jaren vijftig als tegenhanger van de grote intramurale instituten en werden soms ook wel sociowoningen genoemd. Deze tehuizen wilden de sfeer van een gezin uitstralen, met een gezellige huiskamer en individuele slaapkamers. Ze werden opgezet door de ouderverenigingen, zoals Philadelphia en Helpt Elkander, en Sociaal Pedagogische Diensten (nu: MEE). Zij signaleerden dat er vaak geen hulp mogelijk was door geringe plaatsingsmogelijkheden. Wachttijden tot meerdere jaren waren geen uitzondering. Dus gingen ze zelf aan de slag en zochten ze geschikte gebouwen en locaties om hun plannen te realiseren.

De betrokken ouderverenigingen waren vaak van protestants-christelijke signatuur. In het katholieke zuiden bleven de grote instituten nog lang domineren. Daar werd pas in 1971 een van de eerste gezinsvervangende tehuizen gebouwd in de gemeente Boxtel onder het motto: ‘geestelijk gehandicapten niet wegstoppen in een internaat’. De bewoners werden ‘pensiongasten’ genoemd. In 1972 woonden in totaal zo’n driehonderd mensen in gezinsvervangende tehuizen. Aanvankelijk werden ze betaald via de Algemene Bijstandswet. In 1976 volgde AWBZ-erkenning, waardoor een nieuwe geldbron kon worden aangeboord. Het aantal bewoners groeide daarna gestaag tot rond 15.000 begin jaren negentig. Hoewel dit nog altijd weinig is in vergelijking met ‘intramuraal’.

Aanvankelijk was het doel zelfstandigheid en zelfredzaamheid te vergroten en de bewoners te betrekken bij het dagelijks leven in stad of dorp. Een voorloper van vermaatschappelijking, zo leek het toen. Ook in de woonomstandigheden toonden ze zich voorloper. De bewoners kregen een eigen kamer, geen vanzelfsprekendheid in die tijd. Maar de nadruk in de GVT’s verschoof in de loop van de tijd naar zorg, veiligheid en bescherming. Integratie en zelfredzaamheid kwamen hierdoor in de verdrukking. In de loop van de jaren zeventig ontwikkelden ze zich zelfs tot kleine instituten.

Tussen de GVT’s (semimuraal) en de grote instituten (intramuraal) boterde het niet erg. De sectoren hadden ook verschillende koepels die hun belangen behartigden en vielen onder verantwoordelijkheid van twee ministeries: CRM (GVT) en Volksgezondheid (intramuraal). Januari 1996 fuseerden de verschillende koepels tot Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en leek de kloof tussen semi- en intramuraal gedicht.

Wat vroeger officieel GVT heette is nu opgegaan in de categorie ‘Verblijf’: wonen met begeleiding en verzorging. Daarmee valt het weer onder de noemer ‘intramuraal’, waarvan in totaal 75.000 cliënten gebruikmaakten in 2012. Het gaat daarbij om mensen met een verstandelijke, lichamelijke en/of zintuiglijke beperking. Hoe hun zorg en begeleiding eruitziet, verschilt per persoon.

Een moderne variant van de GVT’s zou je de ouderinitiatieven kunnen noemen. Groepjes ouders gaan in zee met een zorginstelling voor het realiseren van de woonwensen voor hun kinderen met een beperking. Villa Spijker in Amsterdam en het Fierhuis in Soest zijn hiervan voorbeelden. De Thomashuizen zijn ook een fenomeen dat vanuit ouders ontstaan is (zie extra) en die mogelijk gemaakt worden door de inzet van persoonsgebonden budgetten (pgb’s). Inmiddels zijn er al meer dan honderd Thomashuizen. Volgens critici is het concept Thomashuizen daardoor zo uit zijn jasje gegroeid dat het ouderidealisme het onderspit dreigt te delven ten opzichte van de verdien- en exploitatiemodellen. Volgens initiatiefnemer Hans van Putten zijn dat echter groeipijnen die overgaan.

Publicatiedatum: 01-09-2012
Datum laatste wijziging :27-10-2014
Auteur(s): Max Paumen,
Verwante vensters
Extra Thomashuizen
Een mooi voorbeeld van vermaatschappelijking en van een nieuw particulier initiatief zijn de Thomashuizen, waarvan er inmiddels meer dan honderd in Nederland zijn. De initiatiefnemer, Hans van Putten, had zelf een zoon met een verstandelijke beperking: Thomas. Uit onvrede met het reguliere aanbod bedacht hij in 2001 het concept Thomashuizen, kleinschalige woonvoorziening voor zes à acht mensen met een verstandelijke beperking, die voor de financiering van de zorg hun persoonsgebonden budget inzetten. Elk huis wordt in principe geleid door twee zorgondernemers. Dit zijn meestal echtparen/partners die zelf ook bij het Thomashuis wonen. Zij zijn eindverantwoordelijk voor de zorg en ondersteuning aan hun klanten.
Verder studeren
Literatuur
Links
Studieopdrachten Klik hier om de studieopdrachten te bekijken
Video
eerste   vorige   homepage   volgende   laatste