NIEUW
Podcast-serie Canon sociaal werk
Symposium erfgoed en sociaal werkSymposium 13 juni
Johan  Janssens



Johan Janssens (1955 - )


opbouwwerk,


is een meester in opbouwwerkcampagnes en sinds begin jaren negentig de drijvende kracht achter het Opzoomeren in Rotterdam.


* * *

‘Uitdagen, verleiden, prikkelen tot eigen initiatief….daar ben ik goed in. Ik kies daarvoor vaak de campagne als middel”, aldus vat Johan Janssens zijn geheim samen. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden aan Opzoomer Mee, het kordate campagnebureau dat heel Rotterdam aan het Opzoomeren kreeg en waaraan hij al bijna een kwart eeuw leiding geeft.

‘Aanvankelijk wilde ik onderwijsopbouwwerker worden. Op de middelbare school was ik begin jaren zeventig actief in een groepje leraren en leerlingen dat ijverde voor onderwijsvernieuwing….. zodoende. Eenmaal op de sociale academie ontdekte ik niet alleen dat je daar nauwelijks brood mee kon verdienen, maar ook dat opbouwwerker in een buurt veel leuker was. Dat deed een beroep op creativiteit, op organisatietalent…ik kon daar alles in kwijt. En, niet onbelangrijk voor een domineeszoon, ik kon zo ook bijdragen aan de samenleving.’

Tovenarij
‘Op mijn 23-ste begon ik als assistent-opbouwwerker in het Oude Noorden in Rotterdam. Daar werd op een gegeven moment een ervaren opbouwwerker, echt een senior, aangesteld. Tot mijn verbazing zag ik hoe hij de vastgeroeste bewonersorganisatie met enkele campagnes weer in beweging kreeg. In no-time ontstonden er nieuwe actiepunten, gedragen door grote groepen bewoners….alles kwam in beweging. Het had iets magisch, het leek wel tovenarij.’

Johan keek de kunst af en toen hij in Oud-Mathenesse en Het Witte Dorp ging werken, zette hij als zelfstandig opbouwwerker ook met steeds meer zelfvertrouwen het campagnewapen in. Oud…Laat het fijn zijn (1982, over de positie van ouderen), Witte Dorp Forever (1985, over de toekomst van het vervallen dorp) en Lampje in de Landenbuurt (1987, over het verval van deze naoorlogse buurt) zijn voorbeelden van campagnes waarmee bewoners in deze vergeten en slaperige wijken werden gemobiliseerd en allerlei doorbraken tot stand kwamen. Campagnes organiseren werd een effectief opbouwwerkinstrument. In een latere brochure (Opbouwwerkcampagnes, de kunst van het creatief communiceren) verwoordde Johan Janssens het in 1997 samen met Joop Hofman en Anne van Veenen als volgt: ’In een campagne worden, met veel publiciteit, in korte tijd een groot aantal activiteiten georganiseerd, uitlopend op een finale: een manifestatie, beslissende bijeenkomst, feest of actiedag.’

Bewoners als richtpunt
Johan vervolgt: ‘Op een gegeven moment werd het te simpel om alleen naar de overheid te wijzen. Als ik de straat opging, stuitte ik steeds vaker op een soort klaagcultuur van bewoners, op onderlinge ongenoegens, op onvrede over de anonimiteit van de buurt. Er was ook steeds meer onderling gedoe tussen bewoners van allerlei leefstijlen. Bewonersbelangenbehartiging werd daardoor ingewikkelder. Namens wie of wat dan? Ik ging mij steeds meer toeleggen op het opbouwen en verbeteren van relaties in de buurt. En op het stimuleren dat mensen daar naar elkaar toe initiatief op namen. Ook hier bleek het opzetten van een gerichte campagne een probaat middel. In feite werd de overheid als doelwit ingewisseld voor de bewoners zelf als richtpunt. Zo probeerden we problemen in de buurt om te zetten in aantrekkelijke kansen voor bewoners.’

In de brochure De Omkering (1989) beschrijft Johan Janssens een campagne waarmee bewoners werden geprikkeld om zelf vrij toegankelijke open binnenterreinen af te sluiten en daardoor veiliger en leefbaarder te maken. Bewoners moesten mee betalen, elkaar daarvoor over de streep trekken en onderling aanspreken. De brochure markeert niet alleen de omkering van het soort opbouwwerkcampagnes, het werd door het Rotterdams Instituut Bewonersondersteuning (RIO) aangeboden aan burgemeester Bram Peper als toonbeeld van sociale vernieuwing in het opbouwwerk.

Sociale vernieuwing en Opzoomerdag
In 1993 werd Johan Janssens gevraagd om als campagnevoerder mee te helpen met de slotmanifestatie van het gemeentelijke project Sociale Vernieuwing en kwam hij in contact met het Opzoomeren. Het werd een groot succes. Tijdens de ‘finale’ Opzoomerdag op 28 mei 1994 kleurde Rotterdam geel, de thuiskleur van Opzoomeren. Vele duizenden Rotterdammers kwamen in beweging en knapten hun straat op. Toegift op deze Opzoomerdag was de aankondiging van vervolgcampagne Opzoomer Mee om het opzoomervirus verder te verspreiden en levend te houden. Dat is gelukt. Inmiddels opzoomert circa eenderde van alle straten in Rotterdam en speelt het Opzoomeren een grote rol op allerlei gebied: samenlevingsopbouw, sociale veiligheid, burenhulp, eenzaamheidsbestrijding, informele taalverwerving, enzovoorts. Binnen het ‘sociaal domein’ in Rotterdam is het Opzoomeren een fenomeen en door de jaren heen voor veel opbouwwerkers, buurtcoaches en wijkprofessionals een inspiratiebron. En al die jaren heeft Johan Janssens in het hart van de organisatie gestaan.

Halverwege 2022 nam Johan, na bijna dertig jaar, afscheid van Opzoomer mee. Niet met een grote afscheidsreceptie, dat past niet echt bij hem. Een speciaal momentje tijdens de uitreiking van de Opzoomer Awards wel. Op 23 juni gaf hij het estafettestokje op symbolische wijze over aan Janet Vos, de nieuwe directeur-bestuurder.



Publicatiedatum: 11-09-2019
Datum laatste wijziging :12-07-2022
Auteur(s): Mirko Pasman,
Links



design by Anne Van De Genachte / built by Dutchlion 2015 / maintenance by Rstyle