NIEUW
Podcast-serie Canon sociaal werk
Symposium erfgoed en sociaal werkSymposium 13 juni
Jan  Adiani



Jan Adiani (1874 - 1948)


armenzorg, sociaal werk


secretaris van de Utrechtse armenraad, docent CICSA, docent van Marie Kamphuis en een van de eerste promotoren van een methodische aanpak van het armenbezoek.


* * *

’Nee mevrouw, eerst wil ik gewoon soldaat zijn om later officier te kunnen worden.’
Uit: J.G. Riphaagen, ‘Jan Adriani’, in: Utrechtse biografieën14.


Johannes Hermanus Adriani was de zoon van dominee Marten Adriaan Adriani en Martha Gunning. In 1890 werd vader Adriani directeur van de Utrechtse Zendingsvereeniging. Het gezin verhuisde daarom naar Utrecht en ging de eerste tijd op het Janskerkhof wonen in het zendingshuis. De behoefte om zich in te zetten voor zijn medemens zal hier gevormd zijn.
Jan Adriani studeerde wiskunde en natuurwetenschappen aan de Stedelijke Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde in 1898 af en promoveerde in 1900 op het proefschrift Stelsels van optische antipoden. In zijn studiejaren was hij actief betrokken bij de oprichting van de Nederlandse Christen-Studenten Vereniging (NCSV) Adriani was van 1899-1901 en in 1903 voorzitter. Via één van de mede-oprichters leerde hij Elisabeth Hovy (schilderes) kennen. Jan Adriani trouwde in 1902 met Elisabeth.

Diaconie
In 1897 werd Adriani leraar wiskunde op het Christelijk Gymnasium in de Breedstraat in Utrecht. In 1901 nam hij ontslag. In de jaren daarna was hij privaatleraar wis- en natuurkunde en directeur van de Vereeniging Lucasstichting. Het doel van deze stichting was ‘in de behoefte van de aan “geneeskundigen in christelijken geest” voorzien’. In 1904 trad Adriani toe tot het college van diakenen van de hervormde gemeente in Utrecht. Hij pleitte voor hervorming van de diaconie. Dit wekte vaak irritatie op bij zijn mede-diakenen. In 1909 werd uiteindelijk toch een plan aanvaard dat gericht was op intensivering van het contact met de hulpzoekenden. Op landelijk niveau was Adriani in 1910 betrokken bij de oprichting van de Vereeniging van diaken in de Nederlandse hervormde kerk en het Maandblad voor kerkelijke Armenzorg, het orgaan van deze vereniging. Adriani begon door al zijn bezigheden ook buiten de diaconie naam te maken als deskundige van armenzorg.

Utrechtsche Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg
In 1890 werd de Utrechtsche Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg opgericht met als taken bestaande misstanden te bekritiseren, ideeën voor verbetering aan te dragen en deze in de praktijk te toetsen. De Vereeniging was voorstander van het werken in kleine eenheden en het inzetten van veel huisbezoekers. Bedelen keurden zij af. Marie Muller-Lulofs was de drijvende kracht van de Utrechtsche Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg. Adriani bewonderde haar. In 1907 had zij hem al een plaats als bestuurslid aangeboden; maar Adriani wilde eerst huisbezoeker en districtsbezoeker zijn. Hij zei tegen Muller-Lulofs: ’Nee mevrouw, eerst wil ik gewoon soldaat zijn om later officier te kunnen worden. En zo gebeurde het. Adriani werd in 1910, na huisbezoeker en districtsvoorzitter te zijn geweest, bestuurslid van de Utrechtsche Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg.
In 1913 werd Adriani secretaris van de Utrechtsche Armenraad. Dit was een door het rijk betaalde functie. In de Armenraad waren alle instellingen op het gebied van liefdadigheid vertegenwoordigd.

Kennisoverdracht
Adriani vond het belangrijk zijn kennis op het gebied van armenzorg over te dragen op anderen. Hij gaf vele jaren les aan de CICSA (Centraal Instituut Christelijke Sociale Arbeid) in Amsterdam en aan de opleiding voor wijkverpleegsters van het Groene Kruis. Daarnaast gaf hij veel lezingen en schreef hij over zijn werk. Tijdens zijn leven was Adriani eveneens lid van de Voogdijraad en bestuurslid van de N.H. Vereniging Kinderzorg. Zijn grote snor bezorgde hem de bijnaam: ’de zeeleeuw’. Zijn Voorlezingen bevatten één van de eerste methodische inleidingen op het beroep van armbezoeker.

Loopbaan
1897-1901 leraar wiskunde op het Christelijk Gymnasium in de Breedstraat te Utrecht.
1901- 1913 privaatleraar wis-en natuurkunde, docent CICSA (Centraal Instituut Christelijke Sociale Arbeid) in Amsterdam, docent opleiding voor wijkverpleegsters van het Groene Kruis.
1901-1913 directeur van de Vereeniging Lucasstichting.
1904-1939 college van diakenen van de hervormde gemeente Utrecht.
1910- betrokken bij oprichting Vereeniging van diaken in de Nederlandse hervormde kerk en het Maandblad voor kerkelijke Armenzorg. 1910- bestuurslid Utrechtsche Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg.
1913-1939 secretaris van de Utrechtsche Armenraad.

Publicaties
Adriani, Jan, ‘De Nederlandse Hervormde Kerk en het vraagstuk der armenverzorging’, in: Stemmen voor waarheid en vrede (1910) 219-259.
Adriani, Jan, ‘Geschiedenis en tegenwoordige werkwijze van de Diaconie der Ned. Hervormde Gemeente te Utrecht’, in: Mededeelingen van den Armenraad te Utrecht, 3 (1916).
Adriani, Jan, Grondbeginselen van de diaconale armenzorg. Rede gehouden op de Diaconale Conferentie te Lunteren, 5 september 1922. Geschriften van de Federatie van Diaconieën in de Ned. Hervormde Kerk, nr.4
Adriani, Jan, Voorlezingen over Armenzorg en maatschappelijk werk, Utrecht 1923.

Literatuur
Borsje, K.F.W., ‘J.H. Adriani en het Maandblad voor kerkelijke armenzorg/Diakonia: een onderzoek naar de inzet van dr. J.H. Adriani voor het diakonaat aan de hand van zijn publikaties in het Maandblad voor kerkelijke armenzorg / Diakonia’, (doctoraalskriptie RUU 1994).
Hemmes, W.J.H., ‘In memoriam dr. Johannes Hermanus Adriani’, in: Diakonia (1948), pp. 133-135.
Kamphuis, Marie, ’Waarin verschilt het hedendaagse social casework van de inzichten van mevrouw Muller-Lulofs en haar tijdgenoten?’, in: TMW, 20 april 1950a, pp. 113-116. Muller-Lulofs, M.G., ‘In memoriam dr J.H. Adriani’, in: Armenzorg, orgaan van de Vereniging Zorg en bijstand (september 1948).
J.G. Riphaagen, ‘Jan Adriani’, in: Utrechtse biografieën (z.j.), pp.11-16.
Ruys, G.J.A., ‘Dr. J.H. Adriani, terugblik op 26 juni (1904-1929)’, in: Maandblad voor kerkelijke armenzorg, 20 (1929), pp.100-106.
’50 jaar Sociale Raad’, in: Het sociaal octaaf, contactorgaan voor het maatschappelijk werk te Utrecht (maart 1963), pp.16-24.
Jagt, L.J., Van Richmond naar Reid. Bronnen en ontwikkelingen van taakgerichte hulpverlening in het maatschappelijk werk. Bohn Stafleu van Loghum, 2008, pp. 105-121.

Deze biografische aantekeningen zijn eerder gepubliceerd in de Hall of fame op de website van de Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers (NVMW).



Publicatiedatum: 13-11-2022
Datum laatste wijziging :13-11-2022



design by Anne Van De Genachte / built by Dutchlion 2015 / maintenance by Rstyle